Przedsiębiorcy podczas prowadzenia działalności gospodarczej używają środków trwałych. W niektórych sytuacjach są one wycofywane z działalności czy też działalność zostaje zlikwidowana. Powstaje wówczas pytanie, jak rozliczyć sprzedaż środka trwałego.
Środki trwałe w działalności gospodarczej
Zgodnie z przepisami znajdującymi się w obu ustawach o podatku dochodowym środkami trwałymi podlegającymi amortyzacji są stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością;
- maszyny, urządzenia i środki transportu;
- inne przedmioty
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
W praktyce gospodarczej nierzadko dochodzi do sytuacji, w której podatnik wycofuje środek trwały z działalności i przekazuje go do użytku prywatnego. W celu przekazania środka trwałego na cele prywatne przedsiębiorcy sporządza się protokół przekazania środka trwałego na potrzeby własne. Taka operacja pociąga za sobą określone skutki na gruncie podatkowym.
Przekazanie środka trwałego na cele prywatne nie powoduje powstania przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychód ten może jednak pojawić się w momencie sprzedaży składnika majątku. Wycofanie środka trwałego z działalności gospodarczej co do zasady podlega natomiast opodatkowaniu podatkiem VAT. Jeżeli bowiem przy nabyciu środka trwałego przedsiębiorcy przysługiwało prawo odliczenia VAT, to jego wycofanie z działalności należy opodatkować podatkiem VAT. Przy czym w razie, gdy przy nabyciu środka trwałego przysługiwało jedynie częściowe odliczenie VAT, po spełnieniu określonych warunków dokonuje się korekty VAT. Dowiedz się więcej o prawidłowym rozliczeniu przekazania środka trwałego na cele prywatne przedsiębiorcy.
Wycofanie i sprzedaż środka trwałego
Czynność wycofania środka trwałego z działalności gospodarczej i przekazanie go na cele osobiste przedsiębiorcy nie wywołuje skutków w podatku dochodowym, co oznacza, że nie powoduje powstania przychodu podatkowego. Należy przy tym pamiętać, że jeśli dany środek trwały jest w trakcie amortyzacji, to przedsiębiorca ma obowiązek zaprzestać dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych. Przy czym ostatni odpis amortyzacyjny powinien zostać dokonany za miesiąc, w którym nastąpi wycofanie środka trwałego z działalności gospodarczej.
Brak powstania przychodu w związku z wycofaniem środka trwałego potwierdził m.in. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej o sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.1272.2021.2.MM z 15 kwietnia 2022 roku, w której organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy, że: „wycofanie Nieruchomości z działalności gospodarczej nie spowoduje powstania u Wnioskodawczyni obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych, w szczególności nie spowoduje powstania u Niej przychodu lub dochodu opodatkowanego tym podatkiem. Z treści przytoczonych przepisów wynika, że przychodami z działalności gospodarczej są przychody z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą składników majątku. Zaliczamy do nich również przychody uzyskane ze sprzedaży składników majątku, które zostały z działalności gospodarczej wycofane. W sytuacji, gdy wycofanie składnika majątkowego wykorzystywanego do prowadzenia działalności gospodarczej, a następnie przekazanie go na cele prywatne nastąpi nieodpłatnie, to czynność ta nie będzie stanowiła odpłatnego zbycia środka trwałego. W takim przypadku nie wystąpi przychód z działalności gospodarczej podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych”.
Decydując się na przekazanie środka trwałego na cele prywatne przedsiębiorcy, trzeba mieć na uwadze, że przychód podatkowy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej może pojawić się później, a mianowicie w momencie sprzedaży środka trwałego wycofanego z majątku firmowego. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT za przychód z działalności gospodarczej uznaje się również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku będących środkami trwałymi albo wartościami niematerialnymi i prawnymi, podlegającymi ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Wycofanie środka trwałego z działalności gospodarczej i przekazanie go na cele osobiste podatnika nie jest odpłatnym zbyciem, wobec czego nie powoduje powstania przychodu podatkowego, jednak sprzedaż tego środka trwałego, wycofanego wcześniej z działalności, już tak. Zgodnie bowiem z art. 10 ust. 2 pkt 3, jeżeli zbycie składnika majątku nastąpi przed upływem 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym środek trwały zostanie wycofany z działalności, to operacja zostanie zakwalifikowana jako przychód z działalności gospodarczej i będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Dopiero po upływie terminu 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następnego po miesiącu wycofania środka trwałego, przedsiębiorca może sprzedać środek trwały z majątku prywatnego bez konieczności wykazania przychodu z działalności gospodarczej. Transakcja sprzedaży środka trwałego wycofanego z działalności po upływie 6 lat nie wywoła już skutków na gruncie podatku dochodowego.
W przypadku sprzedaży środka trwałego wycofanego wcześniej z działalności przed upływem 6 lat, przedsiębiorca ma obowiązek wykazać przychód z działalności, ale jednocześnie ma prawo zaliczyć do kosztów niezamortyzowaną wartość początkową takiego środka trwałego. Z art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT wynika bowiem, że nieumorzona wartość początkowa środka trwałego może stanowić koszt uzyskania przychodów w sytuacji, gdy dochodzi do odpłatnego zbycia.
Przykład 1.
Pani Monika prowadzi działalność gospodarczą w zakresie organizacji przyjęć oraz kompleksowej obsługi baristycznej podczas eventów (podatkowa księga przychodów i rozchodów, skala podatkowa). W ramach działalności wykorzystywała wysokiej klasy ekspres ciśnieniowy do kawy o wartości początkowej 26 000 zł, który stanowił środek trwały ujęty w ewidencji środków trwałych. Do momentu wycofania urządzenia z działalności pani Monika dokonała odpisów amortyzacyjnych na łączną kwotę 12 000 zł. 10 lutego 2025 roku zdecydowała się wycofać ekspres z działalności i przekazać go na cele prywatne – do użytku domowego. We wrześniu 2025 roku sprzedała urządzenie osobie prywatnej za 18 000 zł. Czy pani Monika powinna wykazać przychód w związku ze sprzedażą ekspresu do kawy wycofanego z działalności gospodarczej?
Z uwagi na fakt, że sprzedaż składnika majątku nastąpiła przed upływem 6 lat od wycofania ekspresu z działalności gospodarczej i przekazaniu go na cele prywatne pani Moniki, uzyskana ze sprzedaży kwota stanowi przychód z działalności. Należy bowiem rozpoznać przychód z działalności gospodarczej w stosunku uprzednio wycofanych z działalności gospodarczej, jeżeli zostaną sprzedane przed upływem 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wycofano je z działalności. W związku z tym pani Monika powinna wykazać przychód w wysokości 18 000 zł w kolumnie 8 KPiR „Pozostałe przychody” w rozliczeniu za wrzesień 2025 roku. Jednocześnie w tym samym miesiącu ujmuje w kosztach niezamortyzowaną wartość początkową takiego środka trwałego, tj. 14 000 zł (26 000 zł - 12 000 zł = 14 000 zł), którą powinna wykazać w kolumnie 13 KPiR „Pozostałe wydatki”.
Sprzedaż środka trwałego po likwidacji firmy
Likwidując działalność gospodarczą, podatnicy muszą sporządzić wykaz pozostałych na ten dzień składników majątku. Powinien on zawierać m.in. określenie (nazwę) składnika majątku, datę jego nabycia, kwotę wydatków związanych z nabyciem, w tym zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, a także wartość początkową, metodę amortyzacji, sumę odpisów amortyzacyjnych.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. a ustawy o PIT przychodami z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku pozostałych na dzień likwidacji działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej prowadzonych samodzielnie. Przy czym na mocy art. 14 ust. 3 pkt 12 tej ustawy do przychodów z działalności nie zalicza się przychodów z odpłatnego zbycia składników majątku pozostałych na dzień likwidacji prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej lub prowadzonych samodzielnie działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej, do dnia ich odpłatnego zbycia upłynęło 6 lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej.
W konsekwencji oznacza to, że jeżeli sprzedaż środka trwałego pozostałego po likwidacji działalności gospodarczej nastąpi przed upływem 6 lat od likwidacji, to powoduje to obowiązek rozliczenia dochodu z działalności gospodarczej. Sposób ustalania dochodu ze sprzedaży składników majątku przejętych po likwidacji działalności gospodarczej określa art. 24 ust. 3b ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem dochodem z odpłatnego zbycia składników majątku, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. a, jest różnica między przychodem z odpłatnego zbycia a wydatkami na nabycie zbywanych składników, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów w żadnej formie.
W przypadku sprzedaży środka trwałego dokonanej po likwidacji działalności gospodarczej i przed upływem 6 lat od likwidacji działalności, zaliczkę należy obliczyć według takich samych zasad, jakie przedsiębiorca stosował do dochodów ze zlikwidowanej działalności i wpłacić w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym miała miejsce polikwidacyjna sprzedaż. Natomiast po zakończeniu roku podatkowego, w którym doszło do sprzedaży, transakcję tę należy wykazać w zeznaniu rocznym.
Przykład 2.
Pan Tomasz prowadził jednoosobową działalność gospodarczą w branży fotograficznej, rozliczając się skalą podatkową na podstawie PKPiR. W czerwcu 2023 roku zdecydował się zlikwidować firmę. Na dzień likwidacji, w sporządzonym wykazie składników majątku, ujął profesjonalny aparat fotograficzny o wartości początkowej 20 000 zł, który był środkiem trwałym w jego działalności. Do momentu likwidacji firmy aparat został zamortyzowany w 40%, co oznacza, że suma dokonanych odpisów amortyzacyjnych wyniosła 8000 zł. W marcu 2025 roku pan Tomasz sprzedał ten aparat za kwotę 15 000 zł. W jaki sposób ustalić dochód ze sprzedaży środka trwałego po likwidacji firmy?
Obliczenie dochodu do opodatkowania:
- Przychód ze sprzedaży: 15 000 zł;
- Koszt uzyskania przychodu: 20 000 zł (wartość początkowa) - 8000 zł (suma dokonanych odpisów amortyzacyjnych) = 12 000 zł;
- Dochód ze sprzedaży środka trwałego po likwidacji firmy: 15 000 zł - 12 000 zł = 3000 zł.
Ponieważ sprzedaż aparatu nastąpiła przed upływem 6 lat od likwidacji działalności gospodarczej, uzyskany dochód w wysokości 3000 zł należy opodatkować zgodnie z formą opodatkowania stosowaną przez pana Tomasza w trakcie prowadzenia działalności, czyli według skali podatkowej.
